Ruczaj-Tyniec

Ruczaj-Tyniec – południowo-zachodnia część obecnej VIII dzielnicy Dębniki, złożona z kilku dawnych wsi oraz osiedli mieszkaniowych. Jej dwoma głównymi elementami są: Tyniec oraz Ruczaj, jeden z najintensywniej rozwijających się obszarów współczesnego Krakowa. Choć nie stanowi on odrębnej jednostki administracyjnej, w powszechnej świadomości krakowian funkcjonuje jako obszar odrębny od Dębnik. Swoją nazwę wziął prawdopodobnie albo od pierwszego wybudowanego osiedla Ruczaj-Zaborze, albo od ul. Ruczaj.

Świadectwem rozwoju Ruczaju jest ulokowany na tym terenie III Kampus UJ oraz Krakowska Specjalna Strefa Ekonomiczna–Krakowski Park Technologiczny, gdzie swoje siedziby mają polskie i zagraniczne firmy korzystające z potencjału Uniwersytetu. Naprzeciw kampusu, po drugiej stronie ul. Grota-Roweckiego, wznoszą się bloki Osiedla Ruczaj-Zaborze. Powstało ono w latach 1986–1993 i było początkiem wielkiej zabudowy mieszkaniowej tego rejonu, kontynuowanej w kolejnych latach, czego świadectwem jest choćby Osiedle Europejskie. Obecny Ruczaj zajmuje tereny dawnych wsi: Zakrzówka, Kobierzyna, Pychowic i Skotnik.
Kobierzyn to dawna wieś wzmiankowana po raz pierwszy w latach 1350–1351. W 1873 r. z powodu wybuchu epidemii cholery we wsi powstał cmentarz choleryczny, do naszych czasów, przy obecnej ul. Kobierzyńskiej, przetrwała zbiorowa mogiła ofiar tej epidemii. Dziś nazwa Kobierzyn kojarzy się przede wszystkim z powstałym jeszcze w okresie galicyjskim Klinicznym Szpitalem Psychiatrycznym. W okresie okupacji Niemcy wymordowali pacjentów, w szpitalu ulokowali koszary, a potem szpital wojskowy, we wsi powstał zaś karny obóz jeniecki, którego pomnik ulokowany jest w Lesie Borkowskim. W 1941 dekretem władz Generalnego Gubernatorstwa Kobierzyn został włączony do Krakowa.

Pychowice, dawna wieś wzmiankowana po raz pierwszy w 1376 r. Znajdował się w niej folwark, a później zespół dworski. W 1941 r. została włączona do Krakowa decyzją władz okupacyjnych. Według legendy o Panu Twardowskim to właśnie tu miała się znajdować karczma Rzym.

Skotniki, dawna osada służebna, której ludność zajmowała się wypasaniem bydła, szewstwem, rolnictwem i garbarstwem. Wzmiankowana po raz pierwszy w 1257 r., była dosyć zamożną i rozległą wsią podlegającą władzy księcia, a później króla i wielkorządców krakowskich. Istniał w niej folwark, a później zespół dworski. Po pierwszym rozbiorze stała się własnością prywatną. Austriacy w ramach budowy twierdzy Kraków wznieśli tu forty Skotniki i Winnica. W 1941 r. Skotniki zostały włączone do Krakowa.

Poza wspomnianymi wyżej wsiami w okolicy Ruczaju znajdują się także dawne wsie Bodzów, Kostrze i Sidzina. Dwie pierwsze włączono do Krakowa w 1941 r., a ostatnią w 1973 r. Tyniec to dawna wieś słynąca do dziś z klasztoru Benedyktynów, ufundowanego w XI w. W Tyńcu już od czasów średniowiecza istniała przeprawa przez Wisłę, a wzgórze klasztorne zostało ufortyfikowane i pełniło funkcję twierdzy, m.in. w okresie rozbicia dzielnicowego i walki o tron w Krakowie. W XIII w. opactwo zniszczył najazd tatarski, ale zostało ono odbudowane. Wieś Tyniec od XVIII w. słynęła z dziewiarstwa, m.in. wyrobu czapek. W okresie konfederacji barskiej klasztor był twierdzą konfederatów walczących z oddziałami rosyjskimi. W wyniku walk spalono wieś, zniszczeniu w części uległ również klasztor. W 1816 r. Austriacy dokonali kasaty opactwa w Tyńcu, a piętnaście lat później klasztor i kościół spłonęły. W XIX w. odbudowano tylko ten ostatni jako kościół parafialny. W sierpniu 1939 r. do Tyńca ponownie zostali sprowadzeni Benedyktyni z Belgii, ale odbudowę klasztoru według projektu Adolfa Szyszko-Bohusza przerwał wybuch wojny. Odbudowano go ostatecznie w latach 1947–1953. W 1973 r. Tyniec został włączony do Krakowa.