Prokocim-Bieżanów

Prokocim-Bieżanów – XII dzielnica Krakowa. Na jej obszarze znajduje się ul. Wielicka, jedna z głównych arterii Krakowa i dróg wylotowych miasta, ciągnąca się od Podgórza, przez Płaszów, ku Wieliczce. Przy niej na granicy miasta wznosi się postawiony w 1915 r. obelisk na wzgórzu Kaim, oznaczający miejsce, do którego armii rosyjskiej udało się dojść najdalej w głąb Galicji w czasie I wojny światowej. Droga wytyczona w końcu XVIII w. już wcześniej pełniła funkcję gościńca, którym biegł trakt solny. Obecna dzielnica XII złożona jest z dawnych wsi: Prokocimia, Bieżanowa i Rżąki oraz osiedla Na Kozłówce/Kozłówek. Obecnie zarówno Prokocim, jak i Bieżanów są przede wszystkim osiedlami mieszkalnymi.

Prokocim po raz pierwszy wzmiankowany był w 1367 r. W XVI w. eksploatowano znajdujące się tu złoża gipsu alabastrowego. Wieś mocno ucierpiała w czasie kolejnych wojen targających Rzeczpospolitą w XVII i XVIII w. W okresie konfederacji barskiej we wsi stacjonowały oddziały konfederatów oraz wojsko rosyjskie. W końcu XVIII w. na miejscu dawnego zespołu dworskiego wzniesiono pałac, przebudowywany kilkukrotnie w następnym stuleciu, znany obecnie jako dwór Jerzmanowskich, od imienia najsłynniejszego właściciela – Erazma Jerzmanowskiego. Bezpośrednio przy dworze znajduje się park z licznymi pomnikami przyrody noszący im. Anny i Erazma Jerzmanowskich, jedno z ulubionych miejsc odpoczynku okolicznych mieszkańców. Po śmierci E. Jerzmanowskiego jego majątek w Prokocimiu kupili augustianie, którzy zaczęli wznosić obecny kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Dobrej Rady (według nowego projektu Adolfa Szyszko-Bohusza). W pałacu mieściła się szkoła, w okresie obu wojen światowych rezydowały tam sztaby austriacki i niemiecki, w PRL-u dom dziecka, a obecnie klasztor. W 1925 r. nieopodal odkryto jedno z najbogatszych w Polsce cmentarzysk kultury łużyckiej, z którego wydobyto około 500 urn z ozdobami. W 1941 r. Prokocim – zamieszkany wtedy głównie przez kolejarzy – został włączony do Krakowa. W latach 60. na leżącym w południowej części Prokocimia wzgórzu wybudowano osiedle mieszkaniowe Na Kozłówce. Na terenie osiedla znajduje się plac handlowy oraz tajemniczy, liczący 1,5 mld lat głaz Rapa Kiwi. Prokocim to także Uniwersytecki Szpital Dziecięcy, w którego bezpośredniej bliskości znajdują się akademiki oraz Wydział Farmaceutyczny CM UJ, fort artyleryjski Prokocim oraz jeden z pierwszych supermarketów w Krakowie. Obecnie trwa proces przenoszenia całego Szpitala Uniwersyteckiego z okolic ul. Kopernika do Prokocimia.

Bieżanów to dawna wieś, włączona do miasta częściowo w 1941 r. (część zachodnia), a częściowo w 1973 r. W 1856 r. przez Prokocim i Bieżanów poprowadzono linię kolejową do Dębicy, potem przedłużoną do Lwowa. Powstał także tor łączący Bieżanów z Wieliczką. W II poł. XIX w. Bieżanów był dość dużą wsią należącą do rodziny Czeczów de Lindenwald, ze szkołą ludową, gorzelnią, hutą i stacją kolejową. Karol Czecz wybudował nowy pałac, który wkrótce stał się lokalnym centrum towarzyskim. W okresie międzywojennym w Bieżanowie powstała fabryka drożdży i spirytusu. W czasie II wojny światowej Niemcy zbudowali tu dużą stację przeładunkową. W okresie PRL-upowstało osiedle z wielkiej płyty Bieżanów Nowy, pałac zaś został upaństwowiony i aż do końca lat 90. pełnił funkcję domu dziecka. Obecnie mieści się w nim dom kultury.