Podgórze Duchackie-Kurdwanów

Podgórze Duchackie-Kurdwanów – Obecna XI dzielnica Podgórze Duchackie złożona jest z dawnych wsi: Woli Duchackiej, Kurdwanowa i Piasków Wielkich. Jest jedną z najwyżej położonych i najgęściej zabudowanych blokami dzielnic Krakowa.

Wieś Wola Duchacka, wzmiankowana po raz pierwszy w 1364 r., od końca XIV w. do czasów zaborów stanowiła własność klasztoru Świętego Ducha w Krakowie. Wciągu licznych wojen w XVII i XVIII w. wieś często ulegała zniszczeniom. Od początku XIX w. była własnością prywatną. W tym okresie powstał zespół dworski przy obecnej ul. Malborskiej. W międzywojniu w centrum wsi ulokowano szkołę, a na jej wschodnich obrzeżach część Krakowskiej Fabryki Kabli. W 1941 r. Wola Duchacka decyzją władz okupacyjnych została włączona do Krakowa. W czasie wojny powstała też jedna z dwóch głównych arterii Krakowa, ul. Kamieńskiego, której budowę zakończono już po wyzwoleniu. Obecnie oddziela ona Płaszów (wchodzący w skład XIII dzielnicy) od dzielnicy XI. W 1961 r. na terenie Woli powstał rezerwat przyrody nieożywionej Bonarka w celu ochrony ciekawych struktur i utworów geologicznych, odsłoniętych w wyniku działalności kamieniołomu. Tuż obok znajdowały się Zakłady Chemiczne „Bonarka”, powstałe niedługo po wojnie i zlikwidowane w 2003 r. Zakłady produkowały fosforany używane w rolnictwie i hodowli. W okresie PRL stale rozbudowywane, były jednym z głównych źródeł zanieczyszczenia powietrza w Krakowie. Po zamknięciu fabryki jej obszar został zrekultywowany i obecnie mieści się tam Galeria Bonarka. Pamiątką po dawnym zakładzie jest zachowany dawny komin fabryczny. W latach 70. i 80. w południowej części Woli wzniesiono osiedle Wola Duchacka.

Kurdwanów,dawna wieś wzmiankowana po raz pierwszy w 1252 r. Na jej terenie znaleziono ślady osad oraz przedmioty z okresu neolitu oraz wczesnego średniowiecza, w tym tzw. skarb Kurdwanowa – zestaw żelaznych narzędzi. Od średniowiecza aż do czasów zaborów wieś należała do wikariuszy katedry krakowskiej oraz klasztoru Świętego Ducha: przez długi czas zachował się podział wsi na Kurdwanów Górny(Wikariuszy) i Dolny (Duchaków). W XIX w. na terenie Kurdwanowa znajdowały się trzy posiadłości dworskie. Właścicielem jednej z nich był historyk Józef Szujski, jeden z głównych przedstawicieli stańczyków. W 1941 r. decyzją okupantów Kurdwanów włączono do Krakowa. Od 1982 r. na pograniczu Kurdwanowa oraz Woli Duchackiej rozpoczęto budowę osiedla Kurdwanów i proces zabudowy tego rejonu trwa faktycznie do dziś.

Piaski Wielkie to trzecia dawna wieś, notowana po raz pierwszy w 1395 r. W XV w. na terenie wsi założono folwark przy obecnej ul. Podedworze, na którego terenie w XVI w. powstał dwór istniejący do dziś. W II poł. XIX w. Piaski Wielkie stały się znane ze swych zakładów mięsnych, aczkolwiek tradycje wędliniarskie wsi sięgać mają czasów Kazimierza Wielkiego. Rozwijał się tu handel mięsem, masarstwo i rzeźnictwo, a mieszkańców zwano Kijakami Piaszczańskimi. Zaczął działać lokalny cech rzeźników i wędliniarzy, który w latach 30. XX w. doczekał się własnego domu cechowego, zachowanego do dziś. We wsi powstał także cmentarz i neogotycki kościół. W 1941 r., podobnie jak sąsiednie miejscowości, Piaski Wielkie zostały włączone do Krakowa. Po wojnie na terenie dawnej wsi rozwijała się zabudowa podmiejska. W II poł. lat 70. wzniesiono osiedle Piaski Wielkie/Nowe. W ostatnich latach powstały bloki nowego osiedla wzdłuż ulicy Bochenka oraz szpital św. Rafała, które od strony rzeczki Drwinki dominują nad okolicznym krajobrazem i zabudową złożoną z domów jednorodzinnych.